KRSTARIČKI RAT do uključno sa I SR

Krstarički rat je nasljednik gusarskog načina ratovanja. Naoružani brodovi su napadali protivničke trgovačke brodove, u ime feudalaca, gospodara, gradova ili država, a ponekad i za svoj račun.

U borbi za kolonije, krstarički rat se zavao malim ratom za razliku od velikog rata koji su vodile glavnine flota. Mali rat (privateering), su vodili brodovi privatnika ili organizacija, koji bi dobili povlastice od vlade ili vladara, a bili su obavezni dijeliti sa njima dobit.

Pariškom deklaracijom 1856 sve države su se odrekle izdavanja gusarskih povlastica, pa se u tom momentu krstarički rat pretvara u operacije ratnih mornarica.

Krstarički rat, sam naziv, potiče od vođenja rata krstarenjem po moru, protiv neprijateljskog pomorskog prometa.

Krstarička dejstva su se u velikoj mjeri koristila u Američkom građanskom ratu.

Na blokadu sjevera, od koje su južnjaci pretrpjeli katastrofalnu štetu, kao dodgovor su počela krstarički rat protiv sjevera. Podvizi ovih krstaša u mnogome podsjećaju na akcije njemačkih krstaša tokom svijetskog rata, s razlikom što je situacija za njih bila povoljnija jer su uživali pokroviteljstvo Britanaca i Francuza.

Krstarenja južnjaka su poslužila kao prototip operaciji njemačkih krstarica u svijetskom ratu. Tokom čitavog ovog perioda koji je razdvajao ove ratove, ova ideja krstaričkog rata nije bila zaboravljena. Posebno je bila ukorjenjena u ruskoj floti, koja je u njemu gledala jedan od načina da udari na svog prvog neprijatelja Englesku.

Postojao je slučaj kada je, jednom prijetnjom krstarećim ratom, Rusija uspjela natjerati Englesku da promijeni svoj neprijateljski stav. Bilo je to 1863. godine, kada se poljsko pitanje posebno zaoštrilo, a Engleska je, na insistiranje Napoleona III, zajedno sa Francuskom preduzela korake da obaveže Rusiju da prizna nezavisnost Poljske. Admiral Krabbe je predložio projekat: poslati odred brodova iz Kronštata pod sobu. adm. Lesovski, krijući ovo od Britanaca, u Njujork, i eskadrilu admirala Popova, koja je bila na Dalekom istoku, da se koncentriše u San Francisku; odnosi sa sjevernim američkim državama u to vrijeme bili su odlični za Rusiju (Rusija ih je podržavala u međusobnom ratu), a ruske trupe su mogle koristiti njihove luke kao baze za krstareći rat protiv engleske trgovine.Operacija prebacivanja ruskih odreda u Ameriku izvedena je tajno od Britanaca, koji su, sasvim neočekivano za sebe, saznali iz novina za njihov dolazak u američke luke. To je bilo dovoljno da Engleska povuče podršku Napoleonu III.

Za vrijeme Francusko- Njemačkog rata 1870, kada je francuska imala potpunu prevlast na moru, kratko vrjeme je krstarički rat vodila mala njemačka krstarica Augusta.

U rusko-japanskom ratu 1904-1905 krstarenje je činilo suštinski dio ruskog plana (odred Vladivostok, krstarenje brodovima Dobrovoljačke flote). Do početka svjetskog rata ista ideja je našla izraz u planovima njemačke komande.

Država koja je bila posebno ugrožena krstarećim ratom bila je Engleska. Njegova zastava dominirala je glavnim trgovačkim putevima svijeta. Ona ne bi mogla sama da postoji bez snabdevanja sirovinama i namirnicama izvana. Život i mogućnost vođenja rata u potpunosti su ovisili o slobodi i sigurnosti njegovih pomorskih komunikacija. Ako je za druge države krstareći rat bio relativna prijetnja, a za neke (poput Rusije, na primjer) prijetnja ne baš efikasna, onda je za Englesku uvijek predstavljao veliku opasnost.

Napomena . U prosjeku, oko 2/3 cjelokupne godišnje potrebe za hranom donese se u Englesku morem; gotovinske rezerve su dovoljne za 4-8 sedmica.

Glavni putevi kojima se odvijala engleska pomorska trgovina bili su:

-Putevi Atlantskog okeana, do Engleske iz Sjeverne i Južne Amerike, te iz Sredozemnog mora.

-Putevi Indijskog okeana, okruženi engleskim kolonijama koje su hranile metropolu.

-Putevi Pacifika.

Njemačka je mnogo prije rata izradila plan krstarenja i izvršila odgovarajuće pripreme za njih.

U prva dva deseljeća svog postojanja Njemačka ratna mornarica nije obračala pažnju na strategiju krstaričkog rata. Preovladalo je mišljenje da je zadatak mornarice obalna odbrana, a i sam Kaiser Wilhelm i nije pokazivao interes za pomorsku ekspanziju.

Počevši od sredine 1880 Njemačka osniva kolonije u Africi i Aziji, što odmah dodaje nove dužnosti Kaiserliche Marine.Mornarica je izgradila nekoliko krstarica prilagođenih za dužnosti u stranim vodama (Auslandskreuzr). Tako je monarica postala mješavina brodova po uzoru Jeune École ("Mlada škola", To je bio strateški pomorski koncept razvijen tokom 19. stoljeća. Zagovarao je upotrebu malih, teško naoružanih plovila za borbu protiv većih bojnih brodova i korištenje krstaričkog rata da bi osakatili trgovinu suparničke nacije )

Dolaskom Whilhelma II, razvoj mornarice je doživjeo promenu. On je bio impresioniran teorijama velike borbene flote Alfreda Thayer Mehana, ali je bio zainteresovan i za demonstraciju njemačke prisutnosti kroz eskaadre krstarica preko mora u njemačkim kolonijama.

Admiral Friderich von Hollman je počeo uravnotežen program izgradnje. On je tokom 1890-ih ispitivao potencijalnu korist od pomočnih krstarica u pomorskom ratu. Iz iskustva Američkog građanskog rata, razmišljao je može li se sve veći broj njemačkih prekooceanskih brodova preinačiti I rasporediti u rayno vrijeme.

Počevši od 1885 Carska poštanska služba izdavala je unosne subvencije njemačkim brodarskim kompaniama za dostavu pošte diljem svijeta. Linije koje su sudjelovale u ovim subvencijama morale su us lučaju rata , predati kontrolu nad brodovima mornarici. Ti brodovi su se gradili opremali prema uvjetima propisanim subvencijam. (ojačane palube za montažu topova..)

Prva pomočna krstarica (radi ispitivanja potencijala) postala je Normannia, koju su naoružali , a rezultati vježbi su bili izrazito pozitivni.

Mjenjaju se i protivnici sa Rusije i Francuske , vodeće I eksluzivno mjesto zauzima Velika Britanija. Kaiser je došao do zaključka da su Velika Britanija i Kraljevska mornarica sada glavne prepreke koje Njemačkoj uskraćuju njezino mjesto pod suncem. Ovaj iznenadni zaokret u diplomatskom smjeru donio je dramatičnu promjenu u mornaričkom vodstvu i strategiji, utjelovljenoj u admiralu Alfredu von Tirpitzu, koji je imenovan šefom Reichsmarineamta 1897. Tirpitz je također bio sljedbenik Mahanovih teorija o pomorskoj moći i njegovao je uvjerenje da je Kraljevska mornarica glavna prijetnja njemačkim prekomorskim ambicijama.

I ako je opstanak britanske industrije i samog društva ovisio o stalnom protoku pomorskog uvoza iz cijeloga svijeta, napad na britansku pomorsku trgovinu Tirpitzu je, ironično, bilo drugorazredno. Trajna kampanja protiv britanske trgovine trebala se provesti samo u slučaju njemačkog poraza u odlučujućoj bitci s Kraljevskom mornaricom. Iako je strateška vizija Tirpitza bila vezana za Sjevrno more on je u nju inkorporirao i krstarički rat u smislu odvlačenjaa britanskih jedinica iz teatra Sjevernog mora.

Istočnoazijska eskadra formirana 1894, na početku prvog kinesko-japanskog rata, a od 1897 je djelovala iz svoje baze Tsingtau na poluostrvu Shantung. Ona je tamo zastupala interese i promovisala njemačku zastavu. Radi Kaiserovih kolonjalnih interesa tamo je bila stacionirana relativno jaka snaga od nekoliko oklopnih krstaša i lakih krstarica.

1910 pomorski stratezi su zaključili da s obzirom na daljinu stacioniranja te eskadre, u slučaju rata, treba im narediti da krenu na more i vode krstarički rat.

Slične instrukcije su imali si ratni brodovi koji su bili van njemačkih voda 1914. krstarički rat protiv trgovačkih brodova. U te svrhe Kaiserliche Marie je formirala bazne stanice , u Sredozemlju, zapadnom Atlantiku i Karibima, Istočnom Pacifiku i Australiji te Istočnoj i Zapadnoj Africi. Razširena je i mreža za popravak brodova, npr u Mediteranu to je bilo u lukama Austrougarske,odnosno Italije. Uspostavljen je i sistem krcanja uglja.

Raspored njemčkih jedinica na august 1914

4. augusta Admiralstab u Berlinu javio je britansku objavu rata njemačkim brodovima sa naredbom da otpočnu krstarički ratom protiv savezničke trgovine. Preko Nauen transmitera instruisani su kapetani trgovačkih brodova i pomoćnih krstaša , kao I brodova za snabdjevanje, da otvore njihove naredbe za slučaj rata.

Istočnoazijska eskadra se u augustu 1914 sastojala od oklopnih krstarica Sharnhorst i Gneisenau, lakih krstarica Emden, Laipzig i Nurenberg. Spee je primio naređenja da drži eskadru zajednoo, i operiše kao mala fleet-in-being( to flota koja izbjegava odlučnu akciju ali sa svojom jačinom i prisustvom veže na sebe neprijateljske snage koje bi se mogle upotrjebiti drugdje) Znači zadatak eskadre je bio da predstavlja prjetnju pomorskim putevima i veže na sebe što više neprijateljskih brodova.

Ostale jedinice Kaiserliche Marine, lake krstarice Dresden i Karlsruhe su bile u Karibima, s laka krstarica Konigsberg u njemačkoj istočnoj Africi.

Etappendediest ( služba ugljenara za popunu krstarica i pomoćnih krstarica) angažovala i mobilizovala je 122 broda sa tonažom 554.558 na svim međunarodnim putevima.

1914 mornarica je imala 11 linijskih brodova, predviđenih za adaptiranje u pomoćne krstarice (hilfskreuzer) u slučaju rata.Njihova adaptacija je trebala biti izvedena po etapama, prvo su bili frontlain brodovi, a u drugoj etapi rezervni brodovi, koji bi trebali biti opremljeni tek kada prvi budu kompletirani.

4. augusta samo dvije pomoćne krstarice su bile spremne za konverziju: Kaiser Wilhelm der Grosse u Bremerhavenu i Kronprinz Wilhelm koji je plovio iz New Yorka. Viktoria Luise je bila vezana u Hamburgu, odmah je naoružana, ali brzo i odbačena kao nesposobna za krstaričku službu. Razlog je bio slabo stanje pogona i posljedično premale brzine za zadatke pomoćne krstarice. Od rezervnih Hilfskreuzera, samo dva su prešla u mornaricu: Prinz Eitel Friedrich

u Tsingtau i Cap Trafalgar u Buenos Airesu, ali on je mogao da napusti Rio de la Plata tek 23.augusta. Cap Finisterre i Prinz Ludwig su bili u Njemačkoj, ali njihove glavne pogonske mašine nisu dopuštale da se postigne dovoljna brzina, koja se zahtjevala za pomoćne krstarice. George Washington je bio ukvaćen u New Yorku i nije ga mogao napustiti. Kronprinzessin Cecilie je bila na putu iz New Yorka, ali je radi patrola bila prisiljena da se okrene i uplovi u Bar Harbor, Maine. I na kraju, Prinz Friedrich Wilhelm je bio sredini sjevernog mora i morao je uploviti u Oddu, Norveška, da izbjegne zarobljavanje.

Tako je bilo stanje na početku krstaričkog rata, angažovane su 4 lake krstarice i 4 pomoćne krstarice. Tu nisu ubrojani Scharnhorst , Gneisenau i Nurnberg, koji su imali utjecaj ali nisu direktno uzeli učešća u krstaričkom ratu.

U nastavcima će biti obrađena dejstva pojedinih krstarica.

SMS Emden