Rat na Crnom moru je generalno vođen radi sprečavanja desanta ruskih trupa i zauzimanje Bosfora, sve opet vezano za dardanelsku operaciju, na zaštitu snabdjevanja kavkaskog fronta i borbe u rejonima uglja, bez koga je bila sudbina izolovane Turske veoma kritična.
Izolacija Turske od saveznika dovela je do toga da je bila prepuštena sama sebi. Njemačka vrhovna komanda je shvatila da se turska može oduprjeti nevjerovatnim naporima Britanaca i francuza na Dardanelima samo ako se vojne zalihe dovoze iz Njemačke, a za to je trebalo otvoriti put preko Balkanskog poluostrva i slomiti otpor Srbije. Ali bilo je nerealno očekivati da će se taj plan ostvariti tokom ljeta 1915. Borbe na kavkaskom frontu nisu dozvoljavale da se odatle povuku trupe za balkanski pohod. Od iskoda planiranih operacija zavisilo je i ponašanje dvije neutralne zemlje Rumunije i Bugarske, koja je pregovarala o savezu sa Turskom.
Tako se Turska, uprkos ozbiljnosti situacije, morala zadovoljiti svojim slabim sredstvima. Za snabdjevanje trupa u odbrani Galipoljskog poluostrva, bila je potrebna velika količina uglja, koja je dolazila iz Anatolskog ugljenog bazena.
U takvim uslovima bilo je neophodno napusti sve operacije koje nisu izazvane krajnjom nuždom. Soushon je ponovo potvrdio naredbu o obaveznoj štednji u potrošnji goriva čak je Goeben bio prisiljen na neaktivnost.
Za pratju transporta uglja morala je biti određena flotila razarača i lakih krstarica.
Napori Rusa stalno su ometali snabdjevanje ugljem, podmornice i novi razarači (tipa Novik 1) prjetili su da u potpunosti zaustave transporte uglja.
Drski (tip Novik 1)
Od 27 do 29.maja Breslau je obezbeđivao parobrode za Zunguldak i otpratio dva parobroda nazad. Istovremeno 27.maja, u 1845 uočene je periskop podmornice, koji je posle otvaranja vatre iščezao i transport je krenuo dalje.
10. juna Breslau je otkrio razarače Drski i Gnjevni (oba tipa Novik 1), ispred Bosfora ,posle njihovog napada na saobračaj iz Zunguldaka. Njemačka krstarica je prva otvorila vatru i pogodila Gnjevnog u parnu cijev, tako da je izgubio pogon. Komandant Breslava mislio je da je razarač uništen, pa je ne želeći više rizikovati okrenuo prema ulazu u Bosfor.
Prema njemačkim izvorima: »Breslau je 11. juna u 02:00 sata otkrio neprijatelja i otvorio vatru na njega sa udaljenosti od 1800-2200 m (10-12 cab.). Neprijatelj je odmah odgovorio na granatiranje. Primjećeno je da je razarač zadobio više pogodaka, uslijed čega se snažno nagnuo i kasnije potonuo .Pogoci su ostvareni i na drugom razaraču. Breslau je izbjegao nekoliko ispaljenih torpeda, ali je dobio tri pogotka granata, što je rezultiralo sa 7 poginulih i 15 ranjenih. Borbena efikasnost Breslaua nije narušena, oštećena radio stanica je brzo popravljena.
Breslauova zapažanja su bila tačna, jer je prvi ispaljeni hitac pogodio Gnjevnog. Potonji je ostao na svom mjestu bez pomicanja zbog puknuća glavnog parovoda Na kraju bitke s Breslauom, Drski je krenuo u potragu za oštećenim razaračem i u zoru ga našao u prilično beznadežnom stanju.
Gnjevni iako bez pogona nije bio u opasnosti od potonuća, pa ga je Drski uzeo u tegalj i odvuko u Sevastopolj.Vjerovatno su to bila ista 2 razarača koja su uveče pucala na Zunguldak. Nepotrebna predostrožnost njemačkog komandanta sprječila ga je da dokrajči jednog od najboljih razarača Crnomorske flote.
U ranim satima, 18. jula Breslau je udario o minu, dok je izlazio iz Bosfora da prati jedan dolazeći konvoj. Udario je desnom stranom, ali je uspjeo da se sam dovuče do baze Istinye, zahvativši preko 600 tona vode. To ga je izbacilo iz stroja do februara 1916.
Tako je Hamidye ostala jedina krstarica za zaštitu konvoja, od neprijateljskog djelovanja na Crnom moru.Hamidiye je prvu priliku djelovanja protiv neprijatelja imala 5.septembra kada je sa razaračima Muâvenet-i Millîye i Nümûne-i Hamiyet, plovila iz Zunguldaka štiteći konvoj od tri ugljenara sa teretom od 10.000 tona koji su plovili u Konstantinopol.
U 0630 Hamidiya je osmotrio ruske razarače Bystry i Pronzitelny i otvorio vatru. Sreća nije bila naklonjena osmanlijama tako da su se nakon samo 34 pucnja , obadva nedavno instalirana Kruppa 15cmSK L/45 ispala iz ležišta (slabo su bila pričvrščena ,pramčani top je ispao iz ležišta već po prvom pucnju). Ruski razarači su plovili uporedno na ivici dometa sekundarne artiljerije Hamediyie, i topova sa turskih razarača. Kratko nakon toga u 0900 Turci su opazili periskop podmornice, tako da je krstarica sa razaračima umakla, ostavljajući ugljenare bez zaštite. Ruski razarači su tada koncentrisali vatru na ugljenare, koji su ubrzo postali plamteće podrtine.
Radi male brzine i jakih novih ruskih razarača, Soushon je odlučio da Hamidiyu veže u Konstantinopol do ljeta 1918.
Svakodnevno su stizale vijesti iz regiona uglja o pojavi neprijateljskih razarača; napali su i uništili tegljače i jedrilice. Ali aktivnost neprijatelja nije bila ograničena na region uglja, već se proširila i na istočni deo Crnog mora; Tako je 3. januara neprijateljski razarač zarobio 10 ribarskih plovila. Stalno je bilo potrebno odlagati prolaz parobroda iz Zunguldaka i nazad, iako je hitno bio potreban ugalj. Nije bilo moguće bez slanja Goebena na more kako bi se osigurao prolaz praznog transporta do Zunguldaka, s obzirom na to da su neprijateljski razarači tamo svakodnevno krstarili. Dana 7. januara, ugljenar Carmen, sa 1 podoficira i 3 mornara sa Breslaua, napustio je Bosfor pod pratnjom razarača, koji su ga pratili do 1800 sati, a noću je morao sam da nastaviti. Goeben je napustio Bosfor 7. januara u 1740 i ujutro u 0800 je već bio ispred Zunguldaka. Ovdje je na radiju saznao o noćnom susretu Karmena sa 3 ruska razarača i o njegovom potonuću. Neki od članova posade su pobjegli stigavši do obale. Prilikom povratka na zapad, "Goeben" je u 0823 sata vidio 2 neprijateljska razarača, koje je pratio punom brzinom. Neprijatelj se povukao na SZ . U 0915 na NNW pojavio se gust dim . Bio je to bojni brod Imperatorica Ekatarina Velika u pratnji jednog razarača.
U 0940 ujutro, bojni brod je otvorio vatru. Goeben je, okrenuvši ulijevo, odmah počeo da odgovara. Bojni brod Imperatorica Ekatarina Velika krenuo je u kontrakurs. Kada je Goeben prošao po pramcu bojnog broda, ovaj je u 0944 skrenuo za Goebenom; a u 1010 prestao pucati i nestao u pravcu NNW .
Bitka je počela sa udaljenosti od oko 20 km (110 cab.). Projektili ruskog bojnog broda padali su u gomili, u neposrednoj blizini Goebena, a brojni fragmenti su pali na palubu; razbili su zastavu na gafu. Posljednje salve pale su na udaljenosti od 1500–2000 m (8–11 cab.) od Goebena. Rus je ispalio oko 150 hitaca, pri čemu je najveća daljina gađanja dostigla 23 km (125 cab.). Goeben je ispalio pet hitaca i već u 0944 prekinuo vatru zbog prevelike udaljenosti.
Svestan artiljerijske nadmoći neprijatelja, Goeben je nastojao da napusti domet neprijateljske vatre. Ali ruski bojni brod je razvio tako značajnu brzinu da jako zalijepio za Goeben, koji je imao probleme sa prevelikim oplitanjem osovine propelera i poraščenošću trupa, pa posljedično sa povečavanjem razmaka od ruskog bojnog broda. Dana 08. januara, oko 15 sati, Goeben je ušao u Bospor, držeći razarače Muavenet, Numune i Basra kao protupodmorničke straže.
Dolaskom u flotu novih bojnih brodova Marija i Ekatarina, uspostavljena je organizacija blokade kot Bosfora i regiona uglja.
Glavne snage flote podijeljene su u tri manevarske grupe:
1. Bojni brod Imperatorica Marija, krstarica Kagul i grupa razarača za zaštitu
2. Bojni brod Imperatorica Ekatarina Velika, krstarica Sjećanje na Merkur i grupa razarača za zaštitu.
3. Brigada starih bojnih brodova Evstafij, Jovan Zlatousti, Pantelejmon, krstarica Almaz i grupa razarača.
Ove grupe su se smijenjivale na moru, gdje su zavisno od goriva, krstarile 5-6 dana na području između meridijana rtova Kefken-Kerempe, izvan vidljivosti obale, na udaljenosti 40-60 milja .
Iz ovih grupa se izdvojio obično par razarača koji je plovio u neposrednoj blizini obale udaljen 3-5 milja, danju su istraživali Ugljenarsku regiju, a noću – krstarili vjerovatnim rutama ugljenara. Sa manevarskom grupom su održavali redovnu vezu, tako da jih je mogla pratiti i prilagađati kurseve tako da uvjek budu na istom meridianu. Tako su se u svakom trenutku razarači mogli povući pod njenu zaštitu.
Činjenica je da su razarači imali dva puta manji akcijoni radius (900 -1000 milja pri brzini 15 čv), od brodova manevrske grupe, pa su obično organizovane dvije smjene razrača. Smjena razarača je vršena na moru. Glavni zadatak manevarskih grupa bio je pokrivanja rezarača u slučaju pojave jačeg neprijatelja.
Tu se mora primjetiti da je svaka grupa po snazi bila jednaka ili jača od Goebena.
Vazdušni napad na Zunguldak
Još uvijek su sporadično ugljenari uspjeli probiti blokadu, pa je komanda Crnnmorske flote odlčila da izvrši vazdušni napad na Zunguldak. Namjena je bila bombardovanje i uništenje rudarskih postrojenja koja su bila skrivena od mora planinama i terenom, kao i brodova u luci.
Operacija je trebala biti izvršena 5-7 februara, a nosači hidroaviona su je trebali izvesti pod zaštiom manevarske grupe i razarača.
01.februara, razarači koji su bili u blokadi pod zaštitom 2. manevarske grupe, primjetili se u Zunguldaku parobrod. Htjeli su ući u luku i uništiti brod, ali im je to zabranio komandant manevarske grupe, koji nije želio rizikovato razarače. Tokom čitavog boravka grupe, parobrod se nastavio zadržavati u luci , čekajući povoljne uslove za proboj (magla, oluja).
Pošto ovo nije bio prvi slučaj da parobrod izmakne razaračima, komanda se odlučila za vazdušni napad na Zunguldak. Na šefa 1 manevarske grupe je palo razvijanje operativnog plana.
Pored ostalih informacija bilo je poznato da se u okrugu uglja nalazi stacijonirana neprijateljska podmornica (po svemu sudeći u Zunguldaku). Nepoznanica je bila najnovija informacija o artiljerijskoj i o prisustvu PVO .
5.februara iz Sevastopolja bi radi vršenja službe blokade ugljenog rejona isplovili razarači Hasti i Gromki, pod komandom komandanta Hastija. Plovidbu bi prilagodili da istog dana u 1300 budu ispred Zunguldaka. Imali bi radiokomunikaciju sa 1.manevarskom grupom, kako bi u slučaju povoljnih podataka, u 1400 1 manevarska grupa ( Marija, Kagul sa dva razarača u zaštiti), zajedno sa oba nosača hidroaviona krenula u zadatak. U zoru su se trebali okupiti u rejonu pokrivanja manevarske grupe. U 0900 nosači hidroaviona se trebaju povezati sa razaračima blokade, koji bi morali pratiti nosače do Zunguldala.Približavajući se na 20 milja, nosači bi spuštili avione sa zadatkom bombardovanja luke i glavnim ciljem uništavanjem parobroda, ugljenara.
Dok su avioni bili u vaduhu trebali su se povući prema N i krećući se punom brzinom držati se najviše 30 milja od Zunguldaka, a u njegovom meridianu.
Nakon podizanja hidroaviona, nosači hidroaviona trebali su krenuti u Sarych i vratiti se u bazu. Manevarska grupa jih je trebala pratiti od mraka ploveći u zig zag kursevima.
Razrači su krenuli na zadatak u 0600, 5.februara. U 1300 su izvjestili o situaciji kod Zunguldaka, pa je manevarska grupa sa oba nosača hidroaviona krenula u 1400 na more. U jutranjim satima vazdušni transporti, nosači, su stupili u kontakt sa razračima blokade, 06. februara u 0900.Razarači su ušli u stražu, a nosači hidroaviona su krenuli prema Zunguldaku.
U 1020 nakon što su se na 15 milja približili luci, počeli su spuštati hidroplane na more. Ovaj posao su završili do 1100 kada su svi hidroplani spušteni i poletili prema luci, a nosači su se prema planu povukli prema N. Razarači su ostali da eventualno pomognu oštećenim hidroplanma u oblasti Zunguldak.
Crnomorska flota je završila preuređenje brodova Car Aleksandar i Car Nikolaj u nosače hidroaviona. 17. marta 1915 Car Nikolaj je učestvao u napadima na Zunguldak, što je obrađeno u prethodnim stranicama. Pored dva Cara, od marta 1915, se u iste svrhe koristi i krstarica Almaz.
Početkom 1916 ruska Crnomorska flota je već stekla iskustvo u korištenju nosača hidroaviona, pa ovaj napad naa Zunguldak predstavlja zanimljivu epizodu u djelovanju pomorske avijacije.
Na nosače je raspoređeno 14 hidroaviona M-5 ruske proizvodnje. Na osnovu činjenice da je, u skladu sa svojim performansama, osam mašina tipa M-5 moglo biti postavljeno na palubu cara Aleksandra I, a sedam na palubu cara Nikolaja I, treba priznati da su mogućnosti nosača aviona u pogledu postavljanja i transporta hidroaviona skoro u potpunosti iskorišćene.
Prvi odred pomorske avijacije Crnomorske flote bio je baziran na caru Aleksandra I, sastavljen od sedam hidroaviona M-5 (repni brojevi 35, 37, 39, 43, 49, 50, 51) i 14 avijatičara - sedam pilota i sedam posmatrači. Njima je komandovao mornarički pilot poručnik Raymond Fedorovich von Essen. Drugi pomorski odred Crnomorske avijacije, na čijem je čelu bio pomorski pilot poručnik Aleksandar Konstantinovič Junker, bio je baziran na Caru Nikolaju I i imao je potpuno isti sastav (leteći čamci sa bočnim brojevima 32, 34, 38, 40, 44, 46 i 47).
M 5 su bili stabilni i dobro upravljivi hidroavioni nosivosti do 300 kg. Mana im je kao borbenim hidroavionima bila mala brzina 105km/h
Od 14 aviona, 11 je učestvovalo u akciji, jer su se tri zbog oštećenja motora morala spustiti u more prije nego što su doletjela u Zunguldak. Svi hidroavioni su bili naoružani sa dvije bombe od 30kg i nekoliko bombi od 4kg. Bili su opremljeni i uređajima za ispuštanje signalne magle.
Vrijeme se je tokom noći pogoršalo, pa se je do spuštanja hidroaviona popravilo, vjetar je pao, a nebo se donekle razvedrilo. Uslovi za bombardovanje su ipak ostali nepovoljni, jer su gusti niski kumulosni oblaci pokrivali Zunguldak i otežavali pilotima da pronađu mete. Pokušaji spuštanja na visinu manju od 500m, bili su popraćeni žestokom vatrom neprijateljskih baterija.
Zamagljenost ciljeva oblacima natjeralo je neke pilote da odustanu od bombardovanja broda, koji nisu mogli da vide i bace bombe na nasumične objekte, koje su vidjeli kroz prozore između oblaka, objekte za transport uglja, pristupne puteve i baterije.
Iz izvještaja pilota je kasnije bilo vidljivo da je samo pet hidroaviona napalo parobrod. Od bačenih bombi samo je jedna pogodila parobrod Irmingard, koji je potonuo. Šteta je bila minimalna tako da je do 25. februara izvađen. Jedna bomba je pogodila grupu jedrilica izvavši požar na jednoj.Sve ostale bombe bačene su na obalu.
Glavni cilj - brod - bombardovala su avioni br. 37 i br. 50 prvog odreda; br. 32 i br. 47 iz drugog odreda brodova. Ukupno je na neprijateljski brod bačeno 10 avio-bombi: tri funte, četiri od 50 funti i tri od 10 funti. Samo jedna bomba od 50 funti, bačena iz hidroaviona poručnika Marčenka, pogodila je metu.
Vsevolod Mihajlovič Marčenko je izvestio: „Obaveštavam Vaše Visočanstvo da sam, u skladu sa naredbom Vašeg Visočanstva, poleteo na aparatu br. 32 ,24. januara ove godine. u 10 sati i 22 minuta, sa zastavnikom osmatračem knezom Lobanov-Rostovskim kako bi oštetili brodove iza lukobrana luke Zonguldak. Uzimajući visinu, prišao sam Zonguldaku iz Kilimlija, koji je imao visinu od 1500 metara. U svom plafonu leta, zbog oblaka primijetio sam eksplozije gelera 300 metara ispod sebe, a istovremeno sam vidio i do tri eksplozije, što daje razlog za pretpostavku, o prisutnosti protivavionskih topova. Prelazeći preko pristaništa, iza kojeg su stajala dva parobroda: jedan oko 1200 tona, a drugi oko 2000 tona, posmatrač knez Lobanov-Rostovski bacio je jednu bombu od 50 funti u veliki parobrod. Bomba ga je pogodila blizu dimnjaka, a parobrod je bio prekriven oblakom dima i ugljene prašine. Okrenuvši se, prešao sam po drugi put preko parobroda, i bačena je druga bomba, koja je pala pored parobroda u vodu. Usput su snimljene fotografije fotografskim aparatom koji je otkazao tokom razvijanja. Smatram svojom dužnošću da prenesem da je ponašanje zastavnika kneza Lobanova-Rostovskog tokom veoma snažnog granatiranja bilo besprekorno, što treba pripisati uspešnom pogotku prve bombe.
U 11 sati i 9 minuta vratio sam se na brod i odmah sam dignut na njega. Let se odvijao po slabom vjetru (oko 6 metara), niskim oblacima i trajao je 47 minuta” .
Zastavnik knez Lobanov-Rostovski, pilot-posmatrač, dopunio je svog komandanta: „Obavještavam Vaše visoko plemstvo da sam 24. januara u 10:22 poletio na aparatu br. 32 . Približavajući se Zonguldaku, vidio sam dva parobroda privezana za mol, jedan veliki a drugi mali; usred luke je, očigledno, bio jedrenjak. Prilikom približavanja Zonguldaku počele su se primjećivati eksplozije gelera, koje su pratile napravu sve vrijeme do kraja bombardovanja. Prelazeći preko velikog parobroda, bacio sam bombu od 50 funti koja je pogodila parobrod u blizini dimnjaka. Nakon skretanja, tokom sekundarnog prelaska preko broda, bačena je druga bomba, koja je pala u vodu u njenoj blizini. Bacijo obe bombe.
Napad je trajao oko sat vremen. U 1110 nosači su primjetili povratak prvih hidroaviona, pošli prema Zunguldaku na mjesto gdje su spustili hidroavione i počeli dizati povratnike.
Aleksandar I je prilikom dizanja prvih hidroaviona, napadnut od podmornice ( UB-14), koja se neprimjetno približila, ispalivši torpedo pod uglom od 45 stepeni od pramca. Primjećeno je na daljini 4-5 kablova, tako da ga je brod izbjegao davanjem kormila lijevo sasvim. Prošlo je pet metara po krmi i blago odbijeno mlazom propelera.
Na predpostavljenu lokaciju podmornice ispaljene su ronilačke granate, ali sve nasumično, dok jedan od pilota nije primjetio periskop podmornice i dimom je označio. Očito je imala namjeru ponoviti napad, ali je posle dva bliska pogotka ronilačkim granatama, zaronila i nije se pojavljivala do kraja operacije.
Dalje se sve odvijalo po planu.
Vezano za nedostatke organizacione prirode, u djelu koji se odnosi na operaciju vazdušnog napada treba napomenuti:
-Nedostatak izviđanja, što je rezultiralo iznenađenjem prisustva PVO Zunguldaka, koja je snažno djelovala i sprečavala hidroavione da se spuste ispod oblaka.
-Nedostatak sadejstva između komandne vazdušnog saobraćaja i letačkih posada tokom operacije ( za takvo sadejstvo nisu ni bili obučeni). Nedostatak kontrole je doveo do disperzija akcija letačkih posada i slučajni izbor objekata napada. Kao rezultat nepravilne organizacije zadatki nosača hidroaviona su se sveli na dopremanje aviona u područje djelovanja.
- Odsustvo odgovornog vođe. Rukovodilac operacije se nalazio 30-40 milja od Zunguldaka sa manevarskom grupom i nije imao nikakve mogućnosti da donosi odluke u skladu sa promjenom situacije. Ovo pravo nije iskoristio ni komandant vazdušnog saobraćaja, pa je poslao hidroavione u akciju u uslovima niske oblačnosti. Na licu mjesta nije bilo nikog ko je mogao odlučivati o svrsishodnosti operacije.
Dalje i odluka o povratku prema »planu« je ishitrena, akcija se mogla ponoviti, međutim rukovodilac manevarske grupe je čitavim tokom događaja bio ubjeđen da nema pravo da odlučuje o ponavljanju jurišne akcije.
Dakle, ovdje na scenu stupa najveći nedostatak u organizaciji komandovanja, svojstven gotovo svim operacijama ovog perioda na Crnom moru. Uprkos osnovnom uslovu da plan izvode oni koji ga sastavljaju, ovde je planer samo fiktivni učesnik u operaciji, pošto ga iz Sevastopolja kontroliše komanda flote i time se šef manevarske grupe skida sa rukovodstva.
Kada je nakon neuspješnog napada komandant manevarske grupe poslao razarače u Zunguldak radi izvođenja operacije, komanda je preko radija rukovodiocu manevarske grupe i komandantu divizije razaraača da se vrate u Sevastopolj.
Brojni podaci definitivno govore da je za izvođenje operacije bilo potrebno, prije svega, njeno izvođenje podijeliti na dva dijela: a) pripremni, povezan s određivanjem veličine neprijateljske PVO i njenim uništavanjem sredstvima brodova i hidroavijacije, i b) uništavanje nakon toga, zračnim bombardiranjem brodova, objekata i drugih najvažnijih objekata. Iz ovoga je slijedilo da je za ispunjenje plana u cjelini bilo potrebno više od jednog nasumičnog napada.
No bilo je tu i pozitivnih aspekata borbene aktivnosti crnomorske avijacije:
- po prvi put u istoriji ruske flote pomorska avijacija je izvršila samostalan napad na neprijateljsku luku;
- crnomorski piloti su bar dijelimično izvršili zadatu borbenu misiju - uspjeli su pogoditi neprijateljski brod;
- avijatičari Crnomorske flote uspešno su operisali u teškim meteorološkim uslovima;
- prvi put u protivpodmorničkoj odbrani od strane nosača aviona "Car Aleksandar I" uz pomoć eksternog izvora ciljanja (hidroavion M-5 poručnika G.V. Korniloviča) korišćeni su ronilački projektili na podvodnog neprijatelja (njem. podmornica "UB 7");
- pomorsko vazduhoplovstvo u toku odbijanja napada neprijateljske podmornice bilo je u interakciji sa razaračima;
- avijacija Crnomorske flote nije imala gubitke u ljudstvu i materijalu kao rezultat napada na Zonguldak.
Posebnu pažnju zaslužuje epizoda upotrebe oružja od strane nosača aviona "Car Aleksandar I" protiv podvodnog neprijatelja, jer su u ovom slučaju korištene informacije iz vanjskog izvora (u ovom slučaju hidroaviona).
Uvođenjem sistematske blokade Ugljenog okruga od strane Crnomorske flote, turska flota je djelovanje morala reducirati na najnužnije operacije. Ova situacija je natjerala Souchona da počne sistem pratnje transportera uglja sa ratnim brodovima, prvo razaračima , zatim krstaricama, i konačno korištenje Goebena, radi pokrivnja transporta pri povratku iz Zunguldaka.
Stalno korištenja brodova za pratnju ugljenara, koji su i sami trošili mnogo uglja, posebno tokom borbenih okršaja sa brodovima ruske blokade, bilo je radi nestašice uglja skoro pa nemoguće.
Pračenje je dovelo u opasnost Goeben i Breslau, pogotovo što je svaki izlaz bio praćen napadima ruskih podmornica.
U januaru 1916. raspoložive rezerve uglja su obezbjeđivale ionako ograničen rad željeznica i vojne industrije samo do kraja mijeseca.
Ovo je natjeralo Souchona, da zatraži da iz Njemačke pošalju veliku modernu podmornicu, za borbu protiv blokadnih snaga i drugo da pokuša uticati na njemačku vrhovnu komandu da pošalje ugalj željeznicom iz Njemačke. Od kraja februara iz Njemačke je počelo snabdjevanje željeznicom, svakodnevno 400 tona uglja, što je iznosilo 12.000 do 14.000 t mjesečno.
To je predstavljalo ni polovinu potreba, ako se uzme da je uz ekonomično trošenje bilo potrebno 30.000 t mjesečno. Razlika dolazila iz rudnika Mramornog mora(lošeg kvaliteta) i iz Zunguldaka.
Slabljenje blokade koje je bilo posljedica operacija kod obala Lazistana u ljeto 1916 donekle je poravilo situaciju sa isporukom uglja, da bi do oktobra 1916. snabdjevanaje iz Zunguldaka potpuno prestalo, posebno kada su Rusi počeli sistematski da blokiraju Bosfor minama. Ostao je samo ugalj dovezen iz Njemačke.
Udio uglja za flotu koji je ranie bio 800t, smanjen je na 350 t, brodovi su gotovo zaustavili prjeko potrebno čiščenje mina i nisu dizali paru ako nije bilo neophodno.
Od početka 1917. godine dopremanje uglja iz Zunguldaka vršilo se isključivo uz pomoć magona(kavkaski brodovi za obalnu plovidbu , nosivosti do 40 t) i nekoliko jedrenjaka, a prosječna količina u proljeće i ljeto je iznosila 6.000 do 13.000 tona mjesečno.
Zaključak.
Sumirajući borbena dejstva Crnomorske flote u zoni zadatka koji joj je dodijeljen u regionu uglja, može se reći da flota nije u potpunosti rješila ovaj zadatak u borbi sa obalom, mada je raspolagala moćnim sredstvima za udar. Trebalo je biti jasno da je prestanak snabdjevanja Turaka ugljem u uslovima koji su postojali u Crnom moru zahtjevalo uništenje samag Zunguldaka, kao izvora uglja.
Više od dvije godine rješava se problem bombardiranjem, vazdušnim napadima, blokadom..što dovodi do smanjenog obima snabdjevanja, ali ga nikad u potpunosti ne prekida.
Zadatak se mogao rješiti jedino desantom, iskrcavanjem i miniranjem svih postrojenja, uključno sa rudnicima. Zunguldak je, kao i ostatak okruga , bio izuzetno laka meta za desantnu operaciju. Njegvu obalnu odbranu su u početku činile samo dvije baterije, a veličina garnizona nije prelazila bataljon. Bez puteva koji bi ga povezivali sa unutrašnjošću bio je prepušten vlastitim snagama kao i većina luka u Anadoliji.
Prema svedočenjima zarobljenika , komandant Zunguldaka je imao instrukcije da, u slučaju pojave ruskog desanta, digne u vazduh sve objekte za eksploataciju uglja.
Flota je bila u mogućnosti da izvrši iskrcavanje i pokrije sve Goebenove protivakcije, zašto ga nije izvela ostaje pitanje, koje baš nema racijonalnog odgovora. Pre svega bi se odgovor mogao potražiti u nespremnosti admirala Ebergarda za ovu vrstu operacija.
Ne smatrajući operacije iskrcavanja zadacima flote, komanda je odbacila ideju o njima kao o rizičnim operacijama. Ebergard u jednom svom izvještaju kada je postojala mogućnost zadatka za operaciju zauzimanja Bosfora kaže:
".. Zasnovati proračune na uspješnom iskrcavanju trupa pod. Bosfor, koje se prevoze od Batuma, odnosno više od 500 milja, je nemoguć zadatak: vrijeme je toliko nestabilno, toliko različito u različitim dijelovima mora, da bi transportna flotila, nakon što je uspješno izvršila prijelaz morem, na kraju puta bila stavljena u položaj da ne možen iskrcati desantne trupe. Dijelovi obale koji su pogodni za iskrcavanje postaju nepristupačni po slabom vremenu. Nemogućnost iskrcavanja u odabranom području i u dogovoreno vrijeme primoraće na donošenje jedne od dvije odluke - ili otići u Sevastopolj, najbližu luku Bosforu, udaljenu 300 (milja) ili ostati na moru i očekivati korekciju vremena, što može potrajati nekoliko dana, tokom kojih će desantne trupe patiti od valjanja i skučenosti, što će neminovno imati nepoželjan efekat na borbene kvalitete trupa. Osim toga, prisustvo na moru, u blizini Bosfora, značajnog broja transportnih i pratećih brodova biće lak i siguran plijen neprijateljskim razaračima..."
Comments